Từ thời “gà mờ” chỉ biết làm mấy trò đơn giản, đến giờ “cao thủ” làm được cả việc mà con người còn phải toát mồ hôi, AI đúng là một câu chuyện dài tập đầy hài hước. Cùng “hóng hớt” nhé!

AI là gì? Đừng để cái tên “trí tuệ” dọa bạn!

Nghe “trí tuệ nhân tạo” thì tưởng cao siêu, nhưng thật ra nó chỉ là cách con người “dạy” máy móc làm mấy việc mà chúng ta lười làm, hoặc làm không nổi. Đại loại là cho máy biết học, biết suy nghĩ, biết nhìn, biết nghe, thậm chí biết “nói chuyện” như con người. Nhưng đừng lo, máy chưa “khôn” tới mức cãi tay đôi với bạn đâu (chưa nha!).

Theo các chuyên gia, AI chia làm ba cấp độ chính, nghe cứ như chơi game ấy:

– AI hẹp (Narrow AI): Loại này chỉ biết làm một việc, kiểu “chuyên gia một nghề”. Ví dụ: Siri giúp bạn gọi điện, Netflix gợi phim hay, nhưng đừng hỏi mấy thứ ngoài “vùng phủ sóng” của nó, không là nó “đơ” luôn!

– AI tổng quát (General AI): Loại này “khôn” như người, làm được đủ thứ, nhưng hiện tại chỉ có trong phim viễn tưởng thôi. Đừng mơ!

– Siêu trí tuệ (Super AI): Đây là “trùm cuối”, thông minh hơn cả con người, kiểu nó có thể sáng tác nhạc, làm phim, thậm chí “cà khịa” bạn mà bạn không cãi lại được. Nhưng yên tâm, cái này vẫn đang là “giấc mơ trăm năm” của các nhà khoa học.

HÀNH TRÌNH “ĐẦY SÓNG GIÓ” CỦA AI

“Chập chững” ra đời (thế kỷ 20)

Hồi xưa, người ta bắt đầu mơ mộng về máy móc thông minh từ thời… xa lắc xa lơ. Nhưng phải đến năm 1950, “ông tổ” Alan Turing mới tung chiêu “đỉnh cao” với câu hỏi: “Máy móc có suy nghĩ được không?”. Ông còn sáng tạo ra bài kiểm tra Turing, kiểu như kiểm tra xem máy “giả vờ” làm người giỏi tới đâu.

Năm 1955, “bố già” John McCarthy đã đặt ra thuật ngữ “trí tuệ nhân tạo” và tổ chức Hội nghị Dartmouth nổi tiếng vào mùa hè năm 1956. Từ đó, AI chính thức ra đời, nhưng lúc đó nó chỉ như một đứa trẻ “non nớt”, chưa làm được gì ghê gớm.

Thời “học dốt” và “khủng hoảng tuổi teen” (1950 – 1970)

Lúc mới ra đời, AI được kỳ vọng quá trời, kiểu “con nhà người ta” ấy. Người ta tạo ra mấy chương trình như Logic Theorist (1956) để giải bài toán, hay ELIZA (1966) để “tâm sự” (nhưng thật ra nó chỉ biết trả lời kiểu robot, không có thật lòng đâu mà tin!).

Nhưng rắc rối bắt đầu khi AI “học dốt” quá, cộng thêm máy móc thời đó yếu xìu, dữ liệu thì ít ỏi, thế là mọi người chán, cắt tiền tài trợ. Giai đoạn này được gọi là “Mùa đông của AI”, nghe buồn như phim tình cảm Hàn Quốc ấy!

“Màn tái xuất” hoành tráng (1980 – 2000)

Đến thập niên 1980, AI quyết tâm “lột xác”, không để bị gọi là “đồ bỏ” nữa. Người ta phát triển mấy hệ thống “chuyên gia” (Expert Systems), kiểu như bác sĩ, luật sư, nhưng là máy móc, giúp giải quyết vấn đề trong y tế, tài chính. Cộng thêm học máy (Machine Learning) ra đời, AI bắt đầu “khôn” lên trông thấy.

Đỉnh cao là năm 1997, khi siêu máy tính Deep Blue của IBM “đánh sấp mặt” nhà vô địch cờ vua thế giới Garry Kasparov. Lúc đó, thiên hạ mới trầm trồ: “Ồ, thằng này ghê thật!”

Giai đoạn “bùng nổ” (2000 – nay)

Từ những năm 2000, AI chính thức “lên đời” nhờ ba “vũ khí bí mật”: máy móc siêu mạnh (như GPU), dữ liệu siêu nhiều (Big Data), và thuật toán siêu xịn (Deep Learning). Từ đây, AI không còn “gà mờ” nữa, mà thành “cao thủ” luôn.

Một số màn “khoe mẽ” đỉnh cao của AI:

– 2011: Apple tung ra Siri, kiểu “trợ lý ảo” mà bạn có thể sai vặt, nhưng đừng hỏi mấy câu triết lý quá, không là nó “đơ”!

– 2016: AlphaGo của DeepMind “đè bẹp” nhà vô địch cờ vây Lee Sedol. Cờ vây khó hơn cờ vua cả triệu lần, vậy mà AI làm được, đúng là “không phải dạng vừa”!

– 2022: ChatGPT của OpenAI ra mắt, “khôn” tới mức viết thơ, sáng tác truyện, thậm chí “cà khịa” người dùng. Nhưng nhớ nhé, nó vẫn là máy, đừng yêu nó thật!

AI làm được gì? Và rắc rối gì đang chờ?

Giờ đây, AI có mặt khắp nơi, kiểu như “người yêu lý tưởng” mà ai cũng muốn có:

– Trong y tế, AI giúp bác sĩ “soi” bệnh, phân tích hình ảnh, kiểu “mắt thần” luôn.

– Trong giao thông, xe tự lái như Tesla chạy vèo vèo nhờ AI, nhưng đừng ngủ gật khi lái nha, không là “toang”!

– Trong mua sắm, AI gợi ý sản phẩm kiểu “em biết anh thích cái này mà”, đúng là “thần đoán ý”.

Nhưng tranh cãi chưa hết đâu! AI cũng mang đến nhiều “phốt” to: mất việc làm vì máy móc “cướp nghề”, quyền riêng tư bị xâm phạm, rồi đạo đức AI kiểu “máy móc có được phép nói dối không?”. Hiện tại, mấy “ông lớn” trên thế giới đang họp bàn để “trị” AI, kiểu như “dạy con” vậy, để nó không “hư” mà hại người.

Tương lai AI: “Đỉnh cao” hay “rắc rối” ?

Trong tương lai, AI được kỳ vọng sẽ thông minh hơn nữa, kiểu như đạt tới trình AI tổng quát, làm được mọi thứ như con người. Nghe thì “ngầu”, nhưng cũng hơi “rùng mình”, nhỡ đâu nó “khôn” quá, thành “trùm cuối” thật thì sao? Các nhà khoa học đang đau đầu tìm cách “dạy” AI cho tử tế, để nó giúp người chứ không “phá làng phá xóm”.

Kết luận: Từ thời “gà mờ” đến giờ thành “cao thủ”, AI đúng là một “nhân vật chính” đầy tranh cãi trong thế giới công nghệ. Nó giúp cuộc sống tiện hơn, nhưng cũng mang theo không ít “phốt” cần giải quyết. Bạn nghĩ sao? AI là “người bạn lý tưởng” hay “kẻ thù nguy hiểm”? Nhớ theo dõi “Bình dân học AI” để cùng “hóng hớt” và khám phá thêm nhé!